Οι κίνδυνοι της Διαδικτυακής Παραπληροφόρησης

Μην πιστεύετε σε οτιδήποτε χωρίς πρώτα να το διασταυρώσετε

Όσον αφορά την ενημέρωση και γενικότερα την μετάδοση των πληροφοριών, το Διαδίκτυο ως κανάλι/μέσον αναμφισβήτητα έχει ανατρέψει τον παραδοσιακό «από-πάνω-προς-τα-κάτω» τρόπο που αποκλειστικά ξέραμε μέχρι πρόσφατα. Σήμερα, ένας πολίτης μπορεί να παρακάμψει τα μέσα που μέχρι πριν λίγα χρόνια είχαν την αποκλειστικότητα του ρόλου να ενημερώνουν το κοινό. Πλέον ο πολίτης (τώρα διαδικτυακός “netizen”) έχει το πάνω χέρι: Μπορεί να επιλέξει την πηγή που θέλει να ενημερωθεί (π.χ. πρακτορείο ειδήσεων ξένης χώρας, εξειδικευμένες ιστοσελίδες και blogs κλπ). Μπορεί να ψάξει από μόνος του στο διαδίκτυο για ένα θέμα το οποίο τον ενδιαφέρει (π.χ. μέσω κάποιας μηχανής αναζήτησης, να αναζητήσει στο αρχείο κάποιας ενημερωτικής ιστοσελίδας, σε online συλλογές πληροφοριών όπως το Wikipedia κ.α.). Μπορεί επίσης να επιλέξει και τον τρόπο που θέλει να λαμβάνει και γενικά να βιώνει την ενημέρωσή του, ακόμα και να ορίζει ο ίδιος τη διαδραστικότητα μαζί της (π.χ. σε μορφή online βίντεο, σε μορφή κειμένου, εντός του πλαισίου μιας συζήτησης σε ένα φόρουμ, με αυτόματες ειδοποιήσεις στο email του αμέσως τη στιγμή που συμβαίνει ένα γεγονός που ταυτίζεται με τα κριτήρια που ο χρήστης όρισε από προηγουμένως κλπ).

Αναμφισβήτητα, το τεράστιο πλεονέκτημα όλων των προαναφερθέντων είναι ότι πλέον ο χρήστης, επαναλαμβάνουμε, δεν εξαρτάται από τα παραδοσιακά μέσα για να ενημερωθεί και έτσι εκμεταλλευόμενος την πολυφωνία που του προσφέρεται κάτω από το δάκτυλό του, μπορεί καλύτερα να δημιουργεί γνώμη από μόνος του, ουσιαστικά παρακάμπτοντας πλήρως με αυτό τον τρόπο τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Αυτό ισχύει ειδικά σε χώρες όπου ένεκα των περιστάσεων, τα «από-πάνω-προς-τα-κάτω» ΜΜΕ φέρουν κάποιους περιορισμούς στο να παρουσιάσουν τα γεγονότα αντικειμενικά (π.χ. σε χώρες με λίγα ΜΜΕ, ή σε χώρες όπου τα διαπλεκόμενα συμφέροντα δεν επιτρέπουν την μετάδοση συγκεκριμένων πληροφοριών). Τουλάχιστον στις πλείστες χώρες (όπου το διαδίκτυο δεν φιλτράρεται από το κράτος που συνήθως κυβερνάται από έναν μυστακοφόρο δικτάτορα) οι χρήστες χαίρουν όλοι τα ίδια πλεονεκτήματα.

Πριν και τώρα

Παραθέτοντας ένα παράδειγμα που καταδεικνύει την οξεία αντίθεση του πριν και του τώρα. Όταν το 2000 είχε πεθάνει ο «πρόεδρος» (με το συμπάθιο, «δικτάτορας») της Συρίας Χαφίζ αλ-Ασσάντ, ενώ σε γειτονικές χώρες αυτό είχε γίνει γνωστό, εντούτοις εντός της Συρίας ο κόσμος δεν το γνώριζε, επειδή τα ΜΜΕ (εννοείται ελεγχόμενα από το κράτος) δεν ανακοίνωσαν τίποτα. Ο περιορισμός αυτός είχε επιβληθεί ούτως ώστε τα θεσμικά όργανα του κράτους να ψηφίσουν ένα νόμο για να μπορεί ο υιός και νυν πρόεδρος, ο Μπασιάρ, να γίνει πρόεδρος, μιας και δεν πληρούσε την ελάχιστη προβλεπόμενη ηλικία. Και φυσικά, ούτως ώστε να αποφύγουν τις οποιεσδήποτε αναταραχές από τον κόσμο (υπήρχαν και άλλοι μνηστήρες που πιθανώς να ορέγονταν την εξουσία), ούτως ώστε να γίνει η μετάβαση της εξουσίας στον υιό ομαλά. Και έτσι έγινε: μετά από λίγες μέρες, μόνο όταν όλα ήταν εν τάξει, τα ΜΜΕ της Συρίας ενημέρωσαν επίσημα τον κόσμο αυτό που μέχρι εκείνη τη στιγμή αποτελούσε εντός της χώρας μόνο φήμες - τον θάνατο δηλαδή του πατήρ και την ομαλή άνοδο του υιού στην εξουσία.

Αυτό έγινε εν έτη 2000 όπου στη Συρία δεν προσφέρονταν πρόσβαση στο διαδίκτυο για τον κόσμο. Τώρα, εν έτη 2009, εάν γίνονταν αυτό ο κόσμος δεν θα είχε ανάγκη τα παραδοσιακά (και στην προκειμένη περίπτωση, ελεγχόμενα) ΜΜΕ και έτσι θα μπορούσε να ενημερωθεί πλήρως από το Διαδίκτυο. Ενδεχομένως μάλιστα, του κόσμου να μην του κάθονταν καλά η όλη φάση και σε αντίθεση με το κοίμισμα του 2000, να του περνούσαν παράξενες και ανατρεπτικές ιδέες από το μυαλό με απρόβλεπτα επακόλουθα. (δίκαιο είναι να αναφέρουμε, ότι ο υιός Μπασιάρ εισήγαγε εν τέλει το Διαδίκτυο στη Συρία, έστω και με περιορισμούς).

Παραπληροφόρηση: Η άλλη όψη

Μέχρι τώρα στο παρόν άρθρο, «λιβανίσαμε» τα πλεονεκτήματα της νέας κατάστασης: ότι δηλαδή με το Διαδίκτυο ο κόσμος παίρνει τη δύναμη της ενημέρωσης στα χέρια του. Και έχοντας πλήρη επίγνωση το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η Ενημέρωση με σαφείς προεκτάσεις στις κοινωνικές και πολιτικές ισορροπίες (και όχι μόνο), αναμφισβήτητα δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε την θετική ανατροπή που έφερε το Διαδίκτυο, ουσιαστικά ενδυναμώνοντας τους πολίτες.

Δεν είναι όμως όλα καλά κι όμορφα – αυτή η άκρατη ελευθερία διακίνησης πληροφοριών και ενημέρωσης έχει και μία αρνητική άποψη, που αν δεν υπάρχει προσωπική θωράκιση από πλευράς χρηστών (και ποτέ των ποτών στη μορφή επιβαλλόμενου κρατικού προστατευτισμού – για να μην παρεξηγούμαστε) ενδέχεται να επιφέρει επικίνδυνες συνέπειες.

Το ερώτημα που θέτεται: Τι συμβαίνει όταν το διαδικτυακό κοινό ενώ απέσεισε την τυφλή εμπιστοσύνη προς τα παραδοσιακά «από-πάνω-προς-τα-κάτω» ΜΜΕ, μεταφέρνει τώρα την τυφλή εμπιστοσύνη στα σύγχρονα διαδικτυακά μέσα;

Πάλι, παραθέτουμε ένα παράδειγμα στο οποίο ο υποφαινόμενος υπήρξε (εικονικά) παρόν. Πριν λίγες μέρες έφτασε ένα email σε μία λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπου είμαι μέλος (“mailing list” – δηλαδή μια ομάδα-“λίστα” χρηστών όπου όλοι μοιράζονται από κοινού τα μηνύματα που στέλνει ο κάθε χρήστης-μέλος προς την ομάδα). Το εν λόγω email άρχιζε με ένα σχολιασμό ενός από τους χρήστες για το πόσο απαράδεκτο και απαίσιο είναι το μήνυμα που προωθείται μαζί με το email. Κατ’ ακρίβεια, ο χρήστης έπνεε τα μένεα σχετικά με το τι φέρονταν ως οι άκρως απαράδεχτες ρατσιστικές και ξενοφοβικές δηλώσεις του Αυστραλού πρωθυπουργού, Κέβιν Ραντ. Πράγματι, ενώ δεν πιστεύω ότι είναι σωστό να πολεμάς τη φωτιά με τη φωτιά, εν τούτοις αναγνώρισα ότι ο φίλος χρήστης είχε κάθε δίκαιο να νιώθει τόσο αγανακτισμένος. Και ως ενός σημείου, σίγουρα κατάφερε να περάσει τουλάχιστον ένα μέρος της οργής του και σε κάποια άλλα μέλη της λίστας.

Που ήταν το λάθος; Το λάθος ήταν ότι οι απαράδεχτες δηλώσεις που φέρεται να έκανε ο Κέβιν Ραντ ήταν ψέματα – ουδέποτε έκανε τέτοιες δηλώσεις και το συγκεκριμένο προωθημένο email (του προωθημένου-του προωθημένου-του προωθημένου κ.ο.κ.) δεν ήταν παρά αποκύημα της φαντασία κάποιου που προφανώς θέλοντας να δώσει ενίσχυση στις απόψεις του, απέδωσε τις δηλώσεις σε κάποιον με κύρος, όπως τον Ραντ.

Ω, Καιροί!

Τι συνέβηκε; Απλά επαληθεύτηκε το φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια με την καθολική έλευση του Διαδικτύου. Το Διαδίκτυο φέρει όλα αυτά τα προτερήματα: αμεσότητα, ταχύτητα, άπλετη διαθεσιμότητα πληροφοριών, διάδοση αφιλτράριστης πληροφορίας σε γεωμετρική πρόοδο, από πολλούς-σε-πολλούς σε αντίθεση από πάνω-προς-τα-κάτω κλπ. Και ακριβώς λόγω του ότι φέρει όλα αυτά τα προτερήματα, πολλοί χρήστες, άλλοι λίγο, άλλοι πολύ, απλά μετάθεσαν την τυφλή τους εμπιστοσύνη από τα παραδοσιακά ΜΜΕ στο Διαδίκτυο.

Από τη μία αυτό είναι κατανοητό: το Διαδίκτυο είναι σχετικά ένα καινούργιο και τόσο ριζοσπαστικό πράγμα και η ευρύτερη κοινωνία δεν έχει προσαρμοστεί πλήρως ακόμα με τον τρόπο που λειτουργεί και ελίσσεται. Αποτελεί ένα θαύμα και αυτόματα αποκτά κύρος. Προσπαθήστε να φανταστείτε τι δέος ένιωσε ο κόσμος τότε που ο Γουτεμβέργιος είχε (επανα)-εφεύρει την τυπογραφία στο Δυτικό κόσμο και ω, τι θαύμα ήταν που ξαφνικά χιλιάδες αντίτυπα μπορούσαν να πάνε απευθείας στις μάζες - παρακάμπτοντας τους μοναχούς που αντέγραφαν τα βιβλία με το χέρι προοριζόμενα μόνο για τους ελίτ της εποχής! Κάπως έτσι έγινε και με το Διαδίκτυο, σκεφτείτε το λίγο: γράφετε ένα email και πάει σε ΟΛΟ τον κόσμο ΑΜΕΣΩΣ – δεν είναι εκπληκτικό;

Επιπλέον, το διαδικτυακό κοινό ακόμα να ξεθυμάνει από την προηγούμενη εποχή του ουσιαστικά καταπιεστικού περιορισμού της μετάδοσης / διάδοσης της πληροφορίας. Το κοινό αρέσκεται (και καλά κάνει) στο γεγονός ότι άμα γουστάρει δεν υποχρεούται να ανοίξει την τηλεόραση στις 8:00 για να ακούσει τις χλιαρές / φιλτραρισμένες ειδήσεις από τον τσαλακωμένο παρουσιαστή. Αντιθέτως, μπορεί να μπει π.χ. σε ένα πολιτικό blog, ότι ώρα τον βολεύει, με την άνεσή του να διαβάσει την άποψη από «κάποιον σαν κι αυτόν», ωμή και αφιλτράριστη και επίσης να μπορεί να απαντήσει απευθείας αφήνοντας τα σχόλια του στο μπλογκ, ή να προωθήσει το άρθρο σε φίλους, ή ακόμα και να το συστήσει σε κοινωνικά δίκτυα προώθησης διαδικτυακού περιεχομένου (π.χ. digg, del.icio.us κλπ). Δεν συγκρίνεται η εμπειρία με τη μονόδρομη κατάσταση του «ο τύπος στην τηλεόραση μιλά ασταμάτητα και ενώ αυτά που λέει εμένα να μου φαίνονται αρλούμπες, δεν μπορώ ούτε να τον σταματήσω μα ούτε να τον βρίσω».

Όμως, το ενδεχόμενο παραμένει: τι γίνεται όταν π.χ. ο blogger, ή ένα email, ή μια ιστοσελίδα λέει ψέματα; Όταν λέει αρλούμπες; Όταν επικαλείται ανυπόστατες πληροφορίες; Όταν κατασκευάζει ψευδείς πληροφορίες και συκοφαντίες υποθάλποντας πρόσωπα και καταστάσεις; Όταν σπέρνει την παραπληροφόρηση με σκοτεινούς σκοπούς; Και φυσικά, τι συμβαίνει στο τέλος εάν έχουμε ένα διαδικτυακό κοινό, το οποίο (σε διάφορες διαβαθμίσεις) χάβει αυτά τα σκουπίδια εκλαμβάνοντάς τα ως πραγματικά γεγονότα;

Ποιοι οι κίνδυνοι

Επιστρέφοντας στο περιστατικό με το email, αποδεικνύει εμπράκτως τα πιο άνω αναφερθέντα – ότι δηλαδή πολλοί χρήστες χάβουν αυτομάτως μια πληροφορία, χωρίς να την φιλτράρουν από την κοινή λογική του «πραγματικού», μη εικονικού κόσμου.

Καταρχήν, διαβάζοντας τις εμπρηστικές δήθεν δηλώσεις του Κέβιν Ραντ για το ότι συνοπτικά «οι Μουσουλμάνοι είτε πρέπει να αφομοιωθούν στις Δυτικές αξίες, αλλιώς να παν’ στο Διάολο», λογικά σκεπτόμενοι, δεν νομίζετε ότι είναι κάπως πολύ ακραία λόγια για να πει ένας ηγέτης ενός (επί το πλείστον) πολιτισμένου κράτους;

Έπειτα, εάν πράγματι έκανε τέτοιες δηλώσεις, δεν θα γίνονταν πάταγος; Σκεφτείτε ότι ο Αχμαντίνεντζαντ του Ιράν και ο Τσάβες της Βενεζουέλας προκαλούν αναβρασμό ανά το παγκόσμιο με την κάθε παραμικρή «τσιόφτα» που ξεστομίζουν, εάν “out of the blue” ο ηγέτης της Αυστραλίας έλεγε τέτοια ακραία πράγματα, δεν θα σειόνταν η κοινή γνώμη;

Επίσης, έστω και αν νομίζετε ότι είπε τέτοια πράγματα, γιατί να μην το διασταυρώσετε με άλλη πηγή; Με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο «Kevin Rudd email Muslims», θα επέστρεφε μηδαμινούς πόρους πληροφόρησης, θα επέστρεφε ιστοσελίδες που λεν ότι αυτό το email είναι ψευδές και με μια αναζήτηση στις ιστοσελίδες αξιόπιστων διεθνών πρακτορείων (οι παλιές καλές αξίες) θα δείτε ότι δεν επιστρέφει τίποτα.

Βλέπετε ότι δυστυχώς αυτό το λογικό φιλτράρισμα δεν έγινε, το οποίο θα οδηγούσε δια της μεθόδου της απόκλισης στο εξίσου λογικό συμπέρασμα ότι οι τάχα δηλώσεις δεν ήταν παρά ψευτιές κάποιου κακόβουλου.

Ποιες οι συνέπειες λοιπόν της Διαδικτυακής παραπληροφόρησης; Μα φυσικά οι ίδιες με τις συνέπειες και της «παραδοσιακής» παραπληροφόρησης. Σύγχυση στο κοινό, πλάνη, εσφαλμένες εντυπώσεις, επιφανειακότατα, απουσία κρίσης, χάψιμο, παρωπιδισμός και ότι άλλο σκεφτείτε.

Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Η παραπληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου αποκτά ιδιαίτερα επικίνδυνες διαστάσεις αναλογιζόμενοι τη δυνατότητα του Διαδικτύου να διακτινίζει αφιλτράριστες πληροφορίες βάσει του «από-πολλούς-σε-πολλούς» χρήστες, έναντι του παραδοσιακού «από-πάνω-προς-τα-κάτω». Και όλα αυτά στην ταχύτητα του φωτός και με γεωμετρική πρόοδο. Προφανώς, αυτό είναι και ευλογία και κατάρα. Αποτελεί ένα δίκοπο μαχαίρι με αποτελέσματα σαν κι’ αυτά: όπως και στο παράδειγμά μας, η διάδοση της μαζικής παραπληροφόρησης. Και το πιο λυπηρό είναι ότι αυτή η διάδοση έγινε αθέλητα από καλοπροαίρετους χρήστες.

Τι μπορούν να κάνουν οι χρήστες

Δεν είναι δα και τίποτα δύσκολο να αποκρούσετε τη Διαδικτυακή παραπληροφόρηση. Καταρχήν να έχετε ένα λογικό βαθμό καχυποψίας. «Φύγετε» για λίγο από το θαυμαστό πλαίσιο του Διαδικτύου και σκεφτείτε όπως θα σκεφτόσασταν στην «πραγματική» ζωή… «άραγε αυτό πράγματι ευσταθεί, ή ακούγεται ύποπτο;».

Έπειτα, μπορείτε να ελέγξετε και από μόνοι σας. Μπορείτε να διασταυρώσετε π.χ. από τα διεθνή αξιόπιστα ειδησεογραφικά πρακτορεία, από όσα θέλετε μάλιστα. Μπορείτε ακόμα να πάρετε το «ζουμί», εάν αναζητήσετε στο Google.com, και έπειτα κάνετε κλικ στο «news» - θα σας επιστρέψει όλες τις online εφημερίδες που αναφέρουν έστω και κάτι για τα κριτήρια αναζήτησης που θέσατε.

Μάλιστα, υπάρχουν ιστοσελίδες οι οποίες είναι αφιερωμένες στο να εντοπίζουν και να αρχειοθετούν τέτοιου είδους διαδόσεις (π.χ. www.snopes.com), μπορείτε να ελέγξετε και εκεί.

Εν κατακλείδι (και απολογούμαι για το δασκαλίστικο ύφος): μην πιστεύετε αμέσως και αυτομάτως οτιδήποτε διαβάζετε από το Διαδίκτυο, ειδικά από αναξιόπιστες πηγές όπως ένα προωθημένο email, χωρίς να διασταυρώνετε τις πληροφορίες από κάπου αξιόπιστα. Ειδικά δε εάν έχετε σκοπό να προωθήσετε το email, είτε αυτούσιο, είτε να προσθέσετε την άποψή σας περί αυτού και να βάλετε το όνομά σας, τότε έχετε ακόμη περισσότερη ευθύνη.

Εάν στείλετε ένα email το οποίο μετά αντιληφθείτε ότι ήταν ψέματα / παραπληροφόρηση, δεν έχει σημασία εάν ήταν κάτι ασήμαντο (π.χ. «αν δεν στείλετε το email σε 10 άτομα o Bill Gates θα σας σβήσει όλα τα email σας») ή κάτι πιο σοβαρό (καλή ώρα, η υπόσκαψη της υπόληψης κάποιου πολιτικού και η διάδοση ρατσιστικών σχολίων που κάνουν τους μεν να ωρύονται και τους δε να ερεθίζονται), βρείτε το κουράγιο να στείλετε ένα email στα άτομα που τους στείλατε τις λανθασμένες πληροφορίες και πείτε τους «συγνώμη, λάθος, τελικά ήταν ψέματα, δεν ήξερα, η αλήθεια είναι αυτή». Μπορείτε μάλιστα να τους ενθαρρύνετε να πράξουν το ίδιο, εάν και αυτοί με τη σειρά τους προώθησαν τα ψεύδη άθελά τους.

(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΠΟΛΙΤΗΣ")

Ορέστης Τριγγίδης

www.cyprus-tube.com

Δωρεάν Antivirus, ή αγορασμένο;

Σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης (ή «πανικού», εάν προτιμάτε), μπορείτε να εξοικονομήσετε χρήματα χρησιμοποιώντας δωρεάν λογισμικά πακέτα τα οποία μπορείτε να κατεβάσετε ελεύθερα και (τονίζουμε) νόμιμα από το Διαδίκτυο.

Εδώ και καιρό δεχόμαστε εισηγήσεις για να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα – ότι δηλαδή ένας χρήστης μπορεί εύκολα να επιλέξει να κατεβάσει εναλλακτικά, δωρεάν προγράμματα από το διαδίκτυο αντί να χρειαστεί να αγοράσει τα αντίστοιχα πακέτα που διατίθενται στο εμπόριο. Ειδικά αυτή την περίοδο όπου επιχειρήσεις και χρήστες αποσκοπούν να προσκομίζουν περισσότερα ξοδεύοντας όσο το δυνατό λιγότερα, το θέμα γίνεται όλο και πιο σχετικό. Κατά καιρούς στο παρελθόν είχαμε αναφορές στη θεματολογία μας για δωρεάν λύσεις, όμως τώρα θα επικεντρωθούμε ειδικά σε αυτό. Σημειώνουμε ότι αυτό το θέμα είναι ανεξάντλητο από την άποψη ότι από τη μια προσφέρεται μια πληθώρα από δωρεάν επιλογές, από την άλλη όμως εμείς οφείλουμε να σας ενημερώσουμε: πρώτον, τι είναι αυτό που κατεβάζετε, δεύτερον, ποιες από τις ανάγκες σας μια συγκεκριμένη λύση ικανοποιεί και τρίτον, εάν πραγματικά μια συγκεκριμένη δωρεάν λύση αξίζει τον κόπο να τη δοκιμάσετε, ή όχι, βάσει της αρχής «οι ανάγκες μου που ικανοποιούνται τώρα με μία υφιστάμενη εφαρμογή vs. ο χρόνος και κόπος που πρέπει να διαθέσω για να εφαρμόσω και να μάθω μία εναλλακτική δωρεάν λύση». Όντας ανεξάντλητο το θέμα λοιπόν, στο μέλλον θα ακολουθήσουν και άλλα σχετικά άρθρα. Εάν μάλιστα είστε χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και οι φίλοι/συνάδελφοί σας εκτιμούν να τους προωθείτε email χρήσιμου περιεχομένου με άμεση εφαρμογή, το παρόν άρθρο πληροί αυτά τα κριτήρια.

Δωρεάν λύσεις Antivirus

Αρχίζοντας από το πιο βασικό. Όσοι από ‘σας έχετε αγοράσει νέο υπολογιστή γραφείου, ή φορητό («laptop»), πρόσφατα, ή τα τελευταία λίγα χρόνια, θα προσέξατε ότι συνήθως έρχεται με ένα προεγκατεστημένο antivirus πρόγραμμα (π.χ. το Norton, ή το McAfee, πακέτα τα οποία πολλές κατασκευάστριες εταιρείες ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν συμφωνία να προεγκαθιστούν). Όμως, αυτά τα προγράμματα δεν σας προσφέρονται δωρεάν παρά μόνο για λίγο χρονικό διάστημα – μέχρι δυο-τρεις μήνες περίπου, άντε ορισμένα έξι. Με το πέρας αυτής της περιόδου το antivirus πρόγραμμα σας υπενθυμίζει ότι η δοκιμαστική περίοδος έληξε και εάν θέλετε να συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε το πρόγραμμα κανονικά (και να συνεχίσετε να λαμβάνετε τις κρίσιμης σημασίας ανανεώσεις για τις τελευταίες απειλές), τότε πρέπει να αγοράσετε μια (ετήσια, σχεδόν πάντα) συνδρομή.

Ένα antivirus είναι ένα πολύ βασικό πρόγραμμα που δεν μπορείτε να κάνετε χωρίς - όπως είναι εξίσου σημαντικό να το έχετε πάντοτε ανανεωμένο με τις τελευταίες ενημερώσεις για απειλές, οι οποίες στην online εποχή που ζούμε βγαίνουν με τη σέσουλα. Τα σύγχρονα πακέτα λύσεων ασφαλείας που έρχονται με ένα νέο υπολογιστή δεν λειτουργούν απλά σαν antivirus, αλλά εσωκλείουν επίσης λύσεις firewall, anti-spyware, url scanner και άλλες.

Οι προσωπική μου άποψη επί αυτού, είναι ότι μπορείτε να καλυφθείτε μια χαρά με δωρεάν απλές λύσεις antivirus σε συνδυασμό με τα δωρεάν πακέτα λύσεων ασφαλείας που έρχονται με τα Windows σας: το Defender (για προστασία από spyware / adware) και το Firewall. Μπορείτε να δείτε και να ρυθμίσετε αυτά τα προγράμματα από τον Πίνακα Ελέγχου (Control Panel), ή από το Security Center. Νοούμενου ότι σε συνδυασμό με το ότι δεν θα αμελείτε να κάνετε αμέσως update τα windows σας με τις τελευταίες ενημερώσεις ασφαλείας και με λίγη κοινή λογική ότι δεν θα κατεβάζετε «που την άκραν» παράνομα τραγούδια, ταινίες και προγράμματα και ότι δεν θα αγοράζετε «άτακτες» συνδρομές και «subscription programs» από δεν-ξέρω-και-γω τι είδους ιστοσελίδες, ο υπολογιστής σας θα είναι ουσιαστικά καλυμμένος στον τομέα της ασφάλειας (σημ.: για ευνόητους λόγους κανείς και ποτέ δεν θα μπορέσει να σας το εγγυηθεί αυτό, οπόταν ούτε και ‘μεις).

Μερικά προγράμματα που μπορείτε να κατεβάσετε και να χρησιμοποιήσετε δωρεάν. Το AVG Anti-Virus Free Edition μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα free.avg.com . Λόγω του ότι το antivirus ανανεώνεται συνεχώς, κάθε ένα χρόνο περίπου το AVG θα σας ειδοποιεί ότι χρειάζεται να το απεγκαταστήσετε, να ξανακατεβάσετε την εξολοκλήρου «φρέσκια» έκδοση του προγράμματος και να το εγκαταστήσετε ξανά… μια διαδικασία μερικών λεπτών. Η εταιρεία κατασκευής σας παρέχει την άδεια να το χρησιμοποιείτε δωρεάν σαν ιδιώτης («home user») αλλά όχι σαν εταιρεία. Φυσικά δεν έχει τρόπο να ξεχωρίζει εάν ένας υπολογιστής ανήκει σε εταιρεία, ή σε ιδιώτη – αλλά εάν εγκαταστήσετε το AVG σε υπολογιστή της εταιρείας σας, τότε παραβιάζετε τη συμφωνία χρήσης με την κατασκευάστρια εταιρεία του AVG. Επίσης, στην ιστοσελίδα που σας δώσαμε θα δείτε ότι η ολοκληρωμένη έκδοση του AVG έχει και άλλες λειτουργίες οι οποίες η δωρεάν έκδοση δεν παρέχει – όμως, νοουμένου ότι θα λαμβάνετε υπόψη σας τις υποδείξεις ασφαλείας που αναφέραμε προηγουμένως, ο υπολογιστής σας θα είναι επαρκώς καλυμμένος σε όλες τις βάσεις.

Με παρόμοιο διακανονισμό μπορείτε να δοκιμάσετε και άλλες δωρεάν λύσεις. Μπορείτε να κατεβάσετε το Avira AntiVir Free Edition από το www.free-av.com . Αν εξαιρέσουμε τις υπενθυμίσεις κάθε φορά που κάνετε update οι οποίες «ευγενικά» σας προτρέπουν να αναλογιστείτε να αγοράσετε την πλήρης έκδοση του AntiVir, κατά τα άλλα είναι ένα πολύ «ελαφρύ» antivirus πρόγραμμα που δεν απαιτεί πολλούς πόρους από το σύστημά σας. Επίσης το «avast! antivirus Home Edition» από www.avast.com , και οι δωρεάν εκδόσεις του PC Tools Antivirus (www.pctools.com/free-antivirus) και BitDefender (www.bitdefender.com -> Home/Home Office -> Products -> Bit Defender Free Edition στο τέλος - το κρύβουν καλά!).

Εάν προτιμάτε να δοκιμάσετε μια λύση η οποία εσωκλείει μαζί με το antivirus και ένα firewall, καθώς και ένα ανιχνευτή εισόρμησης κακόβουλου κώδικα, μπορείτε να κατεβάσετε το Comodo Internet Security από το www.comodo.com (ανατρέξτε στην επιλογή «Free Products»).

Όσο αφορά την κατηγορία Open Source (σημ.: «Ανοικτός Κώδικας» = ελεύθερο και δωρεάν λογισμικό), δυστυχώς για την ώρα πολύ λίγες ουσιαστικές επιλογές υπάρχουν διαθέσιμες – πολύ λιγότερες για την πλατφόρμα Windows / desktop υπολογιστές. Υπάρχει το Clamwin (www.clamwin.com) το οποίο όμως ακόμη δεν προσφέρει real time scanning – μια σημαντική αδυναμία έναντι των άλλων (δωρεάν) λύσεων. Επιπλέον, το ClamWin δεν χαίρει και την καλύτερη μεταχείριση στις δοκιμασίες επιδόσεων. Όταν επιτέλους προστεθεί και αυτή η λειτουργία (η οποία προγραμματίζεται να συμπεριληφθεί στην επικείμενη κύρια ανανέωση - άγνωστο όμως πότε θα γίνει αυτό), βλέπω το Clamwin να ανελίσσεται πολύ γρήγορα στις προτιμήσεις των χρηστών. Οπότε αξίζει τον κόπο να το έχετε στα υπόψη σας για το μέλλον. Για την ώρα, θα το σύστηνα μάλλον μόνο για χρήστες Windows που θέλουν να δοκιμάσουν ένα Open Source πακέτο, ή για χομπίστες / νεαρούς με πολύ ελεύθερο χρόνο που θέλουν να παίξουν λίγο με τον (ανοικτό) πηγαίο κώδικα.

Γιατί να μην καταφεύγετε σε παράνομα αντιγραμμένα antivirus

Η εύκολα κατανοητή απάντηση είναι ότι αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο: τα πλείστα δημοφιλή antivirus προγράμματα συνεχώς αναβαθμίζουν το σύστημα εγγραφής του προϊόντος και του συστήματος συνδρομής, ώστε να διασφαλίζουν όσο περισσότερο γίνεται το μια πληρωμένη άδεια χρήσης να αντιστοιχεί με μόνο ένα χρήστη / αγοραστή / Η/Υ.

Από την άλλη, ο πιο σημαντικός λόγος (ο οποίος συχνά έρχεται στην καλύτερη των περιπτώσεων δεύτερος στην κατάταξη για την απόφαση εγκατάστασης νόμιμου vs. παράνομα αντιγραμμένου λογισμικού) είναι ότι ακριβώς αυτό αποτελεί παράνομη πράξη - απλά κλεψιά. ΝΑΙ, το ξέρω, αναίμακτη μεν, «ποιος νοιάζεται;», «σαν πως και θα το μάθει ποτέ κανένας;», «κανεί τους, εφουλάραν στις λίρες, ίντα να τους δώκω τζιαι ‘γιω θκυο μπακκίρες που πάνω;»… εντάξει, αλλά παραμένει αυτό που είναι. Και αν το κάνετε, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα σας «πιάσει» ποτέ κανείς, και αν σας πιάσει το πολύ-πολύ να σας διακόψει τα updates – καθιστώντας το antivirus ουσιαστικά άχρηστο. Up to you.

Εάν είστε από τους χρήστες που «ξέρετε τι κάνετε», ή που *νομίζετε* ότι ξέρετε τι κάνετε όταν εγκαθιστάτε ένα παράνομα αντίτυπο antivirus προγράμματος, τότε, μπράβο ρε παιδιά, be my guest. Για τον υπόλοιπο κόσμο, κάποια από τα ρίσκα κατεβάσματος και εγκατάστασης παράνομων αντίτυπων: Εάν κατεβάσατε ένα παράνομο αντίτυπο ενός antivirus (το οποίο κανονικά θα έπρεπε να αγοραστεί) από μια ιστοσελίδα που «απλόχερα» σας το πρόσφερε δωρεάν στο «έτσι», εμ… ναι… το «πολύ κακή ιδέα» δεν είναι αρκετό - Κατά πάσα πιθανότητα το πακέτο να ήρθε «φορτωμένο» και με επίσης «δωρεάν» κακόβουλο κώδικα ο οποίος είτε αποσκοπεί στην κλοπή των δεδομένων σας, είτε στην καταστροφή των δεδομένων σας, είτε να χρησιμοποιήσει τον υπολογιστή σας σαν «βάση» εξαπόλυσης ανάλογων επιθέσεων σε άλλους υπολογιστές. Και όλα αυτά να συμβαίνουν χωρίς εσείς να παίρνετε χαμπάρι, αφού σχεδόν όλα τα σύγχρονα κακόβουλα λογισμικά ενεργούν «αθόρυβα» ώστε να μην κινηθούν υποψίες στο χρήστη ότι κάτι πάει στραβά για να μην λάβει μέτρα. Οπόταν, αν το πράξατε αυτό, καλή τύχη και «at your own risk». (σημ.: απολογούμαι σε όσους προσβάλλονται με την υπέρμετρη χρήση Αγγλικών εκφράσεων).

Κριτήρια αγοράς antivirus vs. κατέβασμα δωρεάν έκδοσης

Δεν υπάρχει απάντηση στο «αν θα πρέπει να αγοράσω ένα antivirus, ή το δωρεάν μου κάνει μια χαρά». Όπως νομίζετε. Προσφέρονται πολλές λύσεις και για ένα μέσο χρήστη και για μια μέση επιχείρηση με συνηθισμένες υπολογιστικές ανάγκες και οι επιλογές δεν είναι δα και τόσο ακριβές. Η ουσία είναι πρώτον, να αξιολογήσετε τις ανάγκες σας και δεύτερον, να αξιολογήσετε τις προτεραιότητές σας όσο αφορά την ασφάλεια των δεδομένων σας vs. στο πόσο κόπο, πόρους, χρόνο, βαρύτητα, έκταση και χρήματα είστε διατεθειμένοι να δώσετε για αυτό το θέμα. Οι επιλογές, η ευθύνη και το (όσο γίνεται) υπολογισμένο ρίσκο είναι δική σας υπόθεση.

Αν σκοπεύετε να αγοράσετε ένα antivirus πρόγραμμα, θα ήταν χρήσιμο να ενημερωθείτε για τι ακριβώς αγοράζετε και για πόσο χρονικό διάστημα: Πληρώνετε μια φορά για τη συγκεκριμένη έκδοση μόνο; Θα πρέπει να πληρώνετε κάθε χρόνο για να ανανεώσετε τη συνδρομή; Εάν αγοράσατε το πακέτο μια φορά, κάθε φορά που βγαίνει μια νέα έκδοση πρέπει να ξαναπληρώσετε το ίδιο ποσό για να την αποκτήσετε; Τι προσφορές / έκπτωση / ωφελήματα σας προσφέρονται σαν υφιστάμενος πελάτης;

Στο πλαίσιο μιας επιχείρησης, εάν είστε το άτομο που είναι (συν)υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων για αγορές συστημάτων ασφαλείας λογισμικού, τότε υπάρχουν και άλλοι παράμετροι που οφείλετε να έχετε υπόψη σας. Παράδειγμα, εάν θα πρέπει να αγοράσετε άδειες χρήσης του λογισμικού π.χ. για τους οκτώ υπολογιστές της επιχείρησής σας, ποια κατασκευάστρια εταιρεία ή (τοπικός) μεταπωλητής σας προσφέρουν την πιο συμφέρουσα συλλογική συμφωνία; Προφανώς θα ήταν λάθος π.χ. να αγοράζατε πέντε ξεχωριστές άδειες χρήσης, ενώ σαν εταιρεία θα μπορούσατε να αγοράζατε ένα πακέτο των πέντε στην τιμή των τριών. Ακόμη, σαν επιχείρηση με συγκεκριμένες ανάγκες θα πρέπει να δείτε πιο προσεκτικά τις επιλογές που σας προσφέρονται. Παράδειγμα, εάν κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας λαμβάνετε συνεχώς πολλά email, τότε θα πρέπει να ερευνήσετε ποιες λύσεις σας προσφέρουν το βέλτιστο email scanning για την κάλυψη των αναγκών σας. Και αντίστροφα: εάν είστε μια μικρή επιχείρηση με μόνο τρεις υπολογιστές, με συνηθισμένες υπολογιστικές ανάγκες και με λίγο throughput δεδομένων κάθε μέρα, τότε προφανώς δεν θα χρειαστεί να αγοράσετε μια λύση ασφαλείας των 700 ευρώ, επειδή ουδέποτε θα έχετε ανάγκη των επιπρόσθετων λειτουργιών οι οποίες μάλιστα θα αναλώνουν τους πόρους σας άδικα.

Άχρηστα τα προγράμματα ασφαλείας χωρίς κοινή λογική από το χρήστη

Τι σημαίνει «κοινή λογική». Και το «καλύτερο» anti-spyware πρόγραμμα να βάλετε καθίσταται άχρηστο εάν έχετε γραμμένο τον κωδικό σας πάνω σε ένα κίτρινο χαρτάκι – κολλημένο στην οθόνη του υπολογιστή σας (ή και αν «έξυπνα» μεταμφιέσατε το κωδικό σας πάνω στο χαρτί του γραφείου μέσα στα άλλα ορνιθοσκαλίσματα). Και το «καλύτερο» antivirus να βάλετε, πάλι καθίσταται άχρηστο όταν την ώρα που σας παίζει τα κουδούνια εσείς πατάτε το «ignore», χωρίς καν να διαβάσετε τι λέει η ειδοποίηση, ώστε να μπορείτε συνεχίσετε να βλέπετε το βίντεο στο YouTube που παρακολουθούσατε πριν. Και την καλύτερη συνολική λύση ασφάλειας να έχετε, είναι άχρηστη εάν τα Windows σας προειδοποιούν ότι επειγόντως πρέπει να εγκαταστήσετε την τελευταία κρίσιμη ενημέρωση ασφαλείας και εσείς πατάτε το «postpone» για ένα μήνα.

Η απάντηση στην ευνόητη ερώτηση είναι «ναι», υπάρχουν πακέτα ασφαλείας τα οποία τους παραχωρείτε να παίρνουν πρωτοβουλίες για εσάς, να ενεργούν όπως θέλουν και να έχουν πλήρης πρόσβαση και να κάνουν τους πόρους του συστήματός σας ότι θέλουν. Μπορούν μάλιστα να μην σας αφήνουν να κάνετε χίλια-δυο πράγματα, στο κάθε κλικ που κάνετε να σας βγάζουν προειδοποιήσεις, να σκανάρουν μέχρι και το τελευταίο bit που σερφάρετε στο διαδίκτυο, και το τελευταίο byte που γράφετε ή διαβάζετε προς και από το δίσκο σας και γενικά να κάθονται πάνω στο σβέρκο σας και να κωλώνουν το σύστημά σας. Και φυσικά, μόλις βγει μια νέα απειλή, εάν η εταιρεία του συστήματος ασφαλείας σας αργήσει έστω και μία μέρα να βγάλει ανανέωση και εσείς καθησυχασμένοι και ανέμελοι πέσετε μέσα στην τρύπα... εμ... την επάθατε.

Όλα αυτά κατανοητά. Στο τέλος της ημέρα όμως, χρειάζεστε να έχετε νταντά; Εάν είστε ώριμος άνθρωπος, στην πραγματική ζωή θα γουστάρατε τη μαμά σας όλη μέρα δίπλα σας στο αυτοκίνητο να σας λέει «πρόσεχε»; Θα θέλατε να είχατε μαζί σας όλη μέρα ένα σωματοφύλακα που να σας λέει όλη μέρα «πρόσεχε το σηκωμένο πλακάκι στο πεζοδρόμιο»; Ή μήπως θα θέλατε ένα αστυνομικό να κάθεται όλη μέρα δίπλα στο γραφείο για να σας προσέχει μπας και μία στο εκατομμύριο μπουκάρει μέσα κανένας τρομοκράτης ζωσμένος με δυναμίτιδα;

Εάν η απάντησή σας σε όλα αυτά είναι «όχι», ε τότε μπορείτε να καταλάβετε γιατί δεν προτιμώ αυτού του είδους «ολοκληρωτικές» λύσεις ασφαλείας. Δεν γουστάρω τον υπερπροστατευτισμό κάποιων πακέτων, το ότι βάζουν χέρι παντού μέσα στα Windows, βγάζουν προειδοποιήσεις για το παραμικρό και όλα αυτά εις βάρος των πόρων του συστήματός μου, ένεκα των «βαριών» απαιτήσεων αυτών των πακέτων ώστε να εμφανίζουν συνεχείς «φλασάτες» προειδοποιήσεις (το 99.9% εξ’ αυτών άνευ λόγου). Βέβαια, θα πει κανείς ότι «όλα είναι ένα συνήθειο». Συμφωνώ. Όμως εγώ δεν μπορώ να το συνηθίσω. Δηλαδή, τι; Ενώ από τη μία θέλουμε να αποτρέψουμε τους ιούς και τους εισβολείς από το να έχουν πρόσβαση στα αρχεία και στους πόρους μας, από την άλλη το ταμπουρωμένο πακέτο antivirus/antispyware/anti-ξέρω-γω-τι να μας χουφτώνει από παντού και να κάνει σωματικό έλεγχο του υπολογιστή μας όλη μέρα; Δεν μου κάθεται καλά. Όποιον βολεύει αυτή η διευθέτηση, είναι δική του απόφαση. Μην πάρετε την συμβουλή μου, ο καθένας έχει το νου και την ελεύθερη βούληση για να αποφασίσει από μόνος του τι τον βολεύει καλύτερα (και το γράφω αυτό για να μην έρθει κανείς να μας πει ότι ταΐζουμε λύσεις τον κόσμο με το ζόρι).

Δύο πράγματα για το τέλος. Πρώτον, όποια και αν είναι η λύση ασφαλείας που θα αποφασίσετε να εγκαταστήσετε στον υπολογιστή σας, κατά τη διαδικασία εγκατάστασης αφιερώστε λίγη ώρα να αναθεωρήσετε («custom») τι στοιχεία (components) εγκαθίστανται, τι ακριβώς είναι ο ρόλος του καθενός, σε τι πόρους έχει πρόσβαση και με ποιο τρόπο, σε ποια έκταση και ποιες οι απαιτήσεις. Εάν ένα κομμάτι δεν το χρειάζεστε, ή έπειτα από μια ώριμη σκέψη, μετρήσατε το ρίσκο και αποφασίσατε ότι απλά δεν το θέλετε για οποιοδήποτε δικό σας λόγο, μπορείτε να μην επιλέξετε το συγκεκριμένο κομμάτι να εγκατασταθεί στον υπολογιστή σας. Δεύτερον, να διαβάζετε. Εάν βγαίνει μια προειδοποίηση, ένα «θαυμαστικό», ένα σφύριγμα, κάτι που λέει ότι «κάτι ίσως να μην δουλεύει όπως πρέπει», ή «κάτι χάλασε και χρειάζεται να κάνετε update», κάντε τον κόπο να το διαβάσετε. Μπορεί τις πρώτες 2-3 φορές να μην καταλάβετε πολύ καλά τι λέει και θα πρέπει να ρωτήσετε κάποιο φίλο σας που είναι γνώστης, ή θα πρέπει να ανατρέξετε στο online help, μετά όμως θα είστε ενήμεροι και στο μέλλον θα ξέρετε τι σας γίνεται. Η επίγνωση είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της ασφάλειας.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ και στο www.cyprus-tube.com)

Ορέστης Τριγγίδης

www.cyprus-tube.com | http://ITslavey.blogspot.com